ZİRAAT MARŞI

Sürer, eker, biçeriz güvenip ötesine. Milletin her kazancı, milletin kesesine. Toplandık baş çiftçinin Atatürk'ün sesine Toprakla savaş için ziraat cephesine. Biz ulusal varlığın temeliyiz, köküyüz. Biz yurdun öz sahibi, efendisi, köylüyüz.

30 Ekim 2007 Salı

TARIM TOPRAKLARIMIZ VE TOPRAK KİRLİLİĞİ







TARIM TOPRAKLARIMIZ VE TOPRAK KİRLİLİĞİ
Dr.Atila GİRGİN
Ziraat Yüksek Mühendisi

Toprak ; belirli bir zaman diliminde ,iklim ve bitki örtüsü etkisi altında ,kayaların ayrışması ve bitkisel artıklardan oluşan humusun karışmasıyla meydana gelir. Bir mineral toprağın başlıca bileşenleri mineral,organik madde ,hava ve su'dur.

Topraklar değişik katmanlardan oluşur. En üst'te ;koyu renkli, hümüsce zengin,kuvvetli yapıda ve geçirgenliği iyi bir üst toprak katı, bunun hemen altında yukarıdaki özellikler yönünden biraz daha geri bir alt kat,hemen altında ise yukarıdaki katmanların oluşumuna katkı sağlıyan ,yumuşak,açık renkli bir katman ile daha altta sert bir kaya katından oluşur.

Toprak ; suyu , besin maddelerini depo ederek bitlkilerin kullanımına sunan bir üretim ortamıdır. Bitkiler topraktan aldıkları bu öğelerle karbondioksidi ışık enerjisi yardımı ile birleştirerek besin,giyim vb. Kaynağı olan sayısız bitkisel ürünü meydana getirirler.Üstteki iki kat 'a bir arada toprak gövdesi (solum ) denir.Bitki gelişiminde etkili olup,kökleri tutan,su ve besin maddelerini depolayan kısım üst toprak kat'ıdır.Doğal olarak üst toprak organik maddece zengin kuvvetli yapı'da ve geçirgendir. Su ve kökler buraya kolaylıkla işler. Bitkisel üretim bu kat'ın yukarıdaki özelliklere sahip olması oranında artar. Bu özelliklerden olan her sapma toprak sorunu olarak ortaya çıkmaya başlar. Alt toprak ise;daha çok , su toplayarak bitki gelişimine katkı da bulunur.

Toprakların yanlış ve kötü kullanımı önemli toprak ve su sorunlarının başlıcanedenlerindendir.Diğer bir söylemle önemli çevre sorunlarındandır.Yapılması gereken,toprak,su ve bitkisel kaynakların yıpratılmadan kullanılması,geliştirilmesi,yaralanma ve üretkenliğin korunması ve sürdürülmesine yönelik dengelerin özenle korunması gerekir.

Hızla artan kentsel ve endüstriyel gelişim ve bunun bir uzantısı olarak gereksinimler, çevre korunumunu güncelleştirmiş, var olan gereksinmeyi karşılamak amacı ilede 9 Ağustos 1983 Tarih, 2872 sayılı çevre yasası çıkarılmıştır. Yasa; tüm yurttaşların ortak varlığı olan çevrenin korunması,kırsal ve kentsel alanlarda arazinin ve doğal kaynakların en uygun bir biçimde kullanılması, su, toprak, ve hava kirliliği için alınacak önlemleri düzenlemektedir.
Toprağın Başlıca Kirleticileri :
· Tarımsal faaliyetler ( Gübre ve İlaç kullanımı , sulama , drenaj )
· Ormancılık (Orman Kesimi )
· Hayvancılık (Kontrolsuz otlatmalar , Azoça zenginleşme )
· Madencilik ( Ham madde kazanımı )
· Yerleşim alanları ( Konut , endüstri yerleşimleri )
· Ulaşım ağı ( Kara ve demiryolları vb. )
· Çöp depoları ( Evsel ve endüstriyel atıklar )

Bu kirleticiler toprağa genellikle aşınım,zararlı maddelerce zenginleşme ,alan kullanımı ve alanın parçalanması şeklinde zarar verirler.Endüstri,tarım ve ulaşım gibi kaynaklardan gelen zararlı maddeler ya doğrudan toprağa ulaşırlar yada hava ve su yoluyla toprağa gelirler.Bu zararlı maddeler yanlız ürünlerin verim ve kalitelerinin düşmesini değil,aynı zaman da toprak tan taban suyuna geçerek veya bitkinin bünyesinde birikerek ve onların kullanımıyla tekrar insana ulaşırlar.Kısa dönemde etkileri hemen görülmese bile uzun dönemde vücüd ta birikmeleri sonucu önemli sağlık sorunlarının nedenleri olabilirler.

Toprak Kirliliğinin İnsan ve Çevresine Etkileri :
· Aşınım etkileri (Toprak kayıplarında artma , üretkenlik potansiyelinde azalma , bitki besin maddeleri kaybı , ürünlerde kalitenin düşmesi ,toprağın su tutma kapasitesinde azalma , verimli toprakların sedimentle kaplanması , toprak yapısının bozulması , sel oyuntuları ile arazi kaybı , sedimentasyon , akıntı yatakları ve rezervuarlarda kapasite ve depolama hacminin azalması , barajlar ve sulama sistemlerinde de zararlar vb. ),
· Yaşlık ve çoraklığın etkileri,
· Taşlılık ve kayalılığın etkileri ,
· Gübre ve gübrelemenin etkieri ,
· Endüstriyel kirlilik ve tarım arazisi bozulmalarının etkileri .

Toprak Kirliliği :
Topraklara değişik etkenlerle doğrudan veya dolaylı olarak pek çok değişik çeşit ve miktarlarda kirletici maddeler sürekli olarak katılmaktadır. Ancak bu kirletici maddeler in olumsuz etkileri bir su kirliliği gibi doğrudan izlenebilir özellik taşımaz.Bu durumun birinci nedeni ; toprak ;su ve hava gibi , canlıların yaşayabilmeleri için doğrudan kullanmış oldukları bir materyal değildir.Kirleticilerin topraklar da meydana getirmiş oldukları zararlar , ancak dolaylı yollardan canlı metabolizmasına taşınabilmekte ve fark edilmesi güç olmaktadır. İkinci nedeni ise ; toprakların su ve hava gibi ortamlara oranla dış etkenlere ve kirleticilere karşı tamponlama gücü yüksek olan sistemler olmalarıdır.Bu nedenle kirletici faktörlerin etkileri hemen ortaya çıkamamaktadır.Bu nedenlerin genel bir sonucu olarak ta toprakların kirlenmeleri açısından güvenilir parametreler oluşturmak,yönetmenlikler ortaya koymak ta zorlanılmaktadır.

Toprak Kirliliğine Ait Bazı Sonuçlar :
Toprakların besin maddesi statüsü ve dinamiği değişmektedir.Sulardaki süspanse katı maddelerin topraklara yığılması ile geçirgenlik gibi toprağın bazı fiziksel nitelikleri bozulmaktadır. Çeşitli organik moleküller ( fenoller, kinonlar, andresen türevleri, deterjan molekülleri vs ) topraklara yığılmakta ve burada yetişen kültür bitkileri ile gıda zincirinde taşınabilmektedir. Ağır metaller ve iz elementler , fitotoksik düzeyde zenginleşmekte , bitki gelişimi ve kalitesi bozulmakta ,verim azalmaktadır.

Topraklarda Sulama İle Kirlilik Oluşturan Yaygın Kirleticiler :

Toksik Maddeler ; İz elementlerin fitotoksik etkileri toprakta var olan miktarlarından öte , bitkiler tarafından alınabilir miktarları ile ilgilidir.Tarım topraklarının kendine özgü iz element kapsamları nadiren toksik düzeydedir.Bitkilerde görülen zararlar daha çok dış yollarla toprağa ulaşan iz element ve metaller yoluyla ortaya çıkmaktadır. Toprağa ulaşan ağır metaller den As,Cd,F,Fe,Pb,Se ve V gibi temel kirleticilerin ana kaynağı atmosfer dir. Özellikle endüstriyel atıklarla kirlenen suların tarım'da kullanılmasıylada Ag,Ba,Cd,Cr,Cu,Mg,Ni,Pb,Sb,Zn ve bazen de Au,B,Be,Bi,Ca,Ge,İn,Mo, ve W ile topraklar kontamine olmaktadır.

Mikroorganizmalar ; Özellikle kentsel atık suların karıştığı sularla yapılan sulamalar sonucu yüzey toprağı ve bitkiler bakteriler,virüsler ve protozoolarla ağır bir şekil de yüklenirler.Bakterilerin bitkiler,özellikle tarımsal ürünler üzerinde yaşamını devam ettirebilmeleri önemlidir.Çünkü bu ürünlerin insan ve hayvanlar tarafından çiğ olarak tüketilmesi veya temas nedeniyle bakteriyel bulaşma yaygınlık gösterir.Patojen bakteriler, dokuları zedelenmediği sürece meyve ve sebzelerin içine giremez.Bakterilerin bitkiler üzerinde yaşam süreçlerini belirleyen koşullar ,yağış,sıcaklık ve gün ışığı gibi faktörlerdir.

Topraklara Bulaşan Çeşitli Bakterilerin Yaşam Süreçleri (Haktanır,1987)

Bakteri adı-Coliform,Yaşam Süresi (Gün)4-77
Bakteri adı-Fecal coliform,Yaşam Süresi (Gün)8-55
Bakteri adı-Fecal strepoccl, Yaşam Süresi (Gün)8-70
Bakteri adı-Lepto spira, Yaşam Süresi (Gün)15
Bakteri adı-Mycobacterium, Yaşam Süresi (Gün)10-450
Bakteri adı-Salmonella parattyphi,Yaşam Süresi (Gün)259
Bakteri adı-Salmonella typhi, Yaşam Süresi (Gün)1-120
Bakteri adı-Streptococcus faecalis ,Yaşam Süresi (Gün),11-280


TOPRAĞIN KORUNMASINDA ÖNCELİKLİ UYGULAMALAR
Toprakları doğal yeteneğine (sınıf ) uygun kullanmak,
Sınıflarına uygun kullanışlara ayrılan toprakların her sınıf ve kullanma şeklinin gerektirdiği bitkisel ve kültürel önlemlerle korunması ,
Sınıfına uygun kullanma ve bitkisel önlemler yeterli koruma sağlamıyorsa ,koruyucu fiziksel önlemler alınması'dır.
Atıklar için alıcı bir ortam olarak kullanıldığında depolama özelliklerine özen gösterilmelidir.
Bu özellikler den olan sapmalar yada önemli toprak ,su ve çevre sorunlarının oluşumuna doğru bir yönelim demektir.Başta insan olmak üzere bütün canlılar için önemli bir yaşam ortamı olan toprak ; tarım,endüstri ve kentleşmenin gereksinmelerinin yoğun baskısı altındadır. Yararlanma ve üretkenlik açısından dengeli kullanım bir zorunluluktur.Aykırı durum,kısa dönemde kirlilik, uzun dönem de ise ,dönüşümü olmuyan yok edilme demektir.

YARARLANILAN KAYNAKLAR
Haktanır,K. 1987 :Toprak Kirliliği ve Bu Konuda Hazırlanacak Yönetmenlik Üzerine Düşünceler .Türkiye Çevre Sorunları Vakfı ,Çalışma grubu Raporu 2,Ankara. Şener,S.;Y.Reşitoğlu 1993.Çeşitli Etkenlerle Kirlenen Sulama Sularının Toprak Özelliklerine ve Bitki Verimine Etkileri.Köy Hizmetleri Araştırma Ana Projesi Revizyon Taslağı.Proje No:412-3 Menemen-İzmir. Türkiye Çevre Sorunları Vakfı ,1991. Türkiye'nin Çevre Sorunları.Türkiye Çevre Sorunları Vakfı,Kavaklıdere-Ankara. Yücel,M. 1990.Çevre ve Doğa Koruma .Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi,Yayın No:119, Adana.

Hiç yorum yok: