Atila GİRGİN , Emine DİKER , Serap GÜL
Bu çalışma ile; Ege bölgesi sulamalarının su üretkenlik düzeyleri, diğer bir söylemle, tarımsal sulamalardan sağlanan gelirin miktarı ve başka ülkelerdeki benzerlerine göre durumları araştırılmıştır. Araştırmada dikkate alınan ölçütler; “Sulama şebekesine alınan suyun ve Sulama alanında bitkiler tarafından tüketilen suyun sağladığı brüt üretim değerleri ” olup, bu değerlerin parametreleri; “Sulama alanına alınan birim suyun sağladığı brüt üretim değeri (US $/m3) : Üretim değeri / Saptırılan sulama suyu ve “Sulama alanında bitkiler tarafından kullanılan birim suyun sağladığı brüt üretim değeri (US $/m3) : Üretim değeri / Bitki su tüketimi (ETp)’ dir. Araştırmanın sonuçları tablo ve grafikler halinde verilmiş olup, bu sonuçlardan, incelenen diğer ülkelerin sulamalarına göre, Ege bölgesi sulamalarının iyi yönetildiği ve etkin bir su kullanımı olduğu söylenebilir.
Anahtar kelimeler :Ege bölgesi, sulu tarım başarısı, karşılaştırma
In this study, the efficiency of irrigation was investigated. In other words, extra income obtained from irrigated areas was compared to that of the other countries. The criteria used in this study were gross production values of the water taken to the irrigation network and of the water consumed by the plants in irrigation area. The parameters of these values were; “ Gross production value supplied by the unit water taken to the irrigation area ( output per unit irrigation supply- US $ / m3 ) : Production value / Diverted irrigation supply “ and “ Gross production value supplied by the water consumed by the plants ( output per unit water consumed- US $ / m3 ) :. Production value / Volume of water consumed by ETp “. The results of the research were given as graphics and tables. According to these results when it is conpared to the irrigations of the other countries investigated, it can be concluded that irrigation in Aegean Region is managed well and effective.
Key words : Agean region, irrigated agriculture performance, comparison
1. GİRİŞ
Tarımsal kalkınmanın sürdürülebilmesinde önemli bir faktör olan sulama, tarımda doğrudan verimin artmasına yardım ettiği gibi, verimi artırıcı diğer girdilerin daha etkin kullanımını da sağlıyarak entansiteyi artırmaktadır. Bir yanda yeryüzünde oldukça sınırlı miktarda bulunan tatlı su kaynakları, diğer yandan bu kaynakların sürdürülebilir kalkınmadaki rolü dikkate alındığında; bu kaynakların korunması, kullanılması ve geliştirilmesi konusunda oluşturulacak politikaların ne denli önemli olduğu açıktır(Atış ve Talim, 1995). Bu durumun gereği olarakda günümüzde, sulu tarımın, sulama sistemlerinin ve sulama şebekelerinin başarılarının değerlendirilmesine yönelik olarak bir dizi çalışmalar yürütülmekte, sulamalardan beklenen başarı düzeylerini saptamak ve sulama sistemlerini karşılaştırmada daha objektif değerlendirmelere ulaşabilmek amaçları ile yeni ölçütler geliştirilmektedir. Bu ölçütlerden olan ve Merkezi Sri Lanka’da bulunan Uluslararası Su Yönetimi Enstitüsünce (IWMI) geliştirilen gösterge setinin (Molden vd., 1998) “Sulama şebekesine sağlanan birim suyun ve Sulama alanında bitkiler tarafından tüketilen birim suyun sağladığı brüt üretim değerleri” göstergelerinin bölgesel değerlerinin saptanması, bu çalışmanın esasını oluşturmaktadır. Bu göstergeler; suyun araziye göre daha kısıtlı olduğu durumlarda, birim su’dan sağlanacak yararın birim alandan sağlanacak yarardan daha önemli olduğunun düşünüldüğü koşul için geliştirilmiştir. Bu değerlendirme de temel girdiler, su ve para iken, temel çıktı bitkisel üretimdir.
Bu çalışma ile; Ege bölgesindeki sulama şebekelerinin etkin kullanılıp, kullanılmadığının, bu bağlamda bölgedeki sulu tarımda, sulama suyunun sağladığı bitkisel üretim gelirinin düzeyi ve başka ülkelerdeki benzerlerine göre durumları araştırılmıştır.
2. MATERYAL VE YÖNTEM
Ege bölgesi yurdumuzun batısında yer alır. Bölgenin kuzeyinde Marmara havzası, Marmara denizi, batısında Ege denizi, güneyinde Batı Akdeniz, duğusunda ise, Sakarya, Akarçay, Burdur Gölleri ve Antalya havzaları bulunur. Ege bölgesi, Susurluk, Ege, Gediz, K.Menderes, B.Menderes ve B. Akdeniz havzalarının büyük kısmını kapsar. Söz konusu havzalarda; Aydın, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Denizli, İzmir, Manisa, Muğla illeri yer alır.
Bölge ; tipik Akdeniz iklimi etkisi altında olup, yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer. Bölgenin iklimi, C.W. Thornwaite’in iklim sınıflamasına göre; “Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı mezotermal” iklim tipine girer.
Ege bölgesinde; ekolojik özellikler, arazi ve topoğrafya özellikleri, bitki deseni, sulu tarımdaki çiftçi davranışları dikkate alınarak ve bölgeyi temsil yetenekleri gözönünde bulundurularak aşagıdaki sulama şebekeleri araştırma kapsamına alınmıştır. İncelemeye alınan sulama şebekeleri esas olarak Gediz havzasına ait işletmeler olmasına karşın, bölgeyi kıyı Ege’den başlıyarak iç Ege’ye doğru derinlemesine kapsamasıyla temsil yeteneğinde olduğu düşünülmektedir. Diğer ülkelerden seçilen sulu tarım alanlarının ise; tarımsal yetiştiricilik ve ekim deseni açısından ağırlıklı olarak sulanan, orta ve büyük ölçekteki sulama işletmeleri olmasına dikkat edilmiştir. Bu alanlardan Kolombiya’daki tropikal, Mısır ve Pakistandakiler kurak, Hindistandaki yarı kurak, Fas’daki yarı kurak Akdeniz, Meksikadaki yarı hümid ve Malezyadaki hümid iklim etkisi altındadır.
İncelenen işletmeler, sulama alanları ve yaygın bitki desenleri aşağıda verilmiştir.
¨ Alaşehir sulama şebekesi : Alanı-
¨ Salihli sulama şebekesi : Alanı-
¨ Turgutlu sulama şebekesi : Alanı-
¨ Manisa sulama şebekesi : Alanı-
¨ Menemen sulama şebekesi : Alanı
¨ Coella (Kolombiya) : Alanı-
¨ Saldana (Kolombiya) : Alanı-
¨ NileDelta (Mısır):Alanı:3100000 ha,ana ürün-buğday, mısır,çeltik,sorgum,pamuk
¨ Mahi Kadana (Hindistan): Alanı-
¨ Muda (Malezya): Alanı-
¨ AltoRioLerma(Meksika): Alanı-
¨ TriffaScheme (Fas): Alanı-
¨ Chishtian (Pakistan): Alanı-
¨ Seyhan (Türkiye) : Alanı-
Bu çalışmaya esas alınan ölçütler aşağıda verilmiş olup, yönteme ilişkin esaslar Molden vd.,1998; Girgin vd.,1999a ve 1999b’de ayrıntılı olarak yer almaktadır. Bu göstergeler; suyun araziye göre daha kısıtlı olduğu durumlarda, birim su’dan sağlanacak yararın birim alandan sağlanacak yarardan daha önemli olduğu düşüncesinden hareketle geliştirilmiştir. Bu değerlendirme de temel girdiler, su ve para iken, temel çıktı bitkisel üretimdir.
Değerlendirme ölçütleri ve bunlara ait parametreler şöyledir :
¨ Şebekeye alınan birim suyun sağladığı brüt üretim değeri (BÜD-US $/m3): Üretim değeri / Saptırılan sulama suyu
¨ Bitki tarafından kullanılan birim suyun sağladığı brüt üretim değeri(BÜD-US $/m3): Üretim değeri / Bitki su tüketimi (ETp)
Üretim Değeri: Sulanan alandan sağlanan yerel ve dünya fiatları ile brüt gelir ( TL-$ ).
Saptırılan sulama suyu: Proje alanına sağlanan yüzey ve yeraltı suyunun toplam miktarı (m3)
Bitki su tüketimi: Sulanan alanındaki bitkilerin toplam su tüketimleri (m3).
Sistemler arası karşılaştırmada kullanmak için, sulu tarımdan elde edilen bitkisel üretimin ölçüm yapısı önemli bir kavramdır. Eğer sadece bir tür ürün söz konusu olsaydı, üretim kütleye göre karşılaştırılabilirdi. Oysa aynı sistem içerisinde farklı tür bitkiler, veya farklı bitki desenine sahip farklı sistemlerin karşılaştırılmasında ise, bir dönüşüme gereksinim duyulur. Yerel veya uluslararası fiyatlar kullanılarak, Eşdeğer Brüt Üretim Değeri (EBÜD) ile bu dönüşüm sağlanabilir. Eşdeğer Brüt Üretim Değeri (EBÜD), yerel fiyatların değişme gösterdiği dünyanın farklı bölgelerindeki sulama sistemleri arasında karşılaştırmalar yapabilmek için geliştirilmiştir. EBÜD; yetişen ürünlerin yerel fiyatlarının, yöredeki yaygın olarak yetişen ve uluslarası ticarette önemi bulunan ürünün yerel fiyatlarıyla oranlanmasına dayalı eşdeğer verimin hesaplanması ve bu değerinde dünya fiyatlarına çevrilmesiyle elde edilir. Dünya piyasalarında buğday, eşdeğer üretim için yaygın olarak kullanılmasına karşın, bu çalışmada, bölgemizdeki etkinliği gözönüne alınarak pamuk, baz ürün olarak kullanılmıştır. Eşdeğer ürünün (baz) belirlenmesinde, ürünün dünya piyasalarındaki değeri düşük iken, yerel fiyatı, politik veya değişik nedenlerden dolayı yüksek ise bu ürünün baz alınmaması gerekir.
Eşdeğer brüt üretim değerini formulize etmek gerekirse ;
EBÜD=[?bitki AiYi * Pi / Pb] * Pdünya
¨ EBÜD: Eşdeğer Brüt Üretim Değeri,
¨ AI : İ bitkisinin ekim alanı,
¨ YI : İ bitkisinin verimi,
¨ PI : İ bitkisinin yerel pazar fiyatı,
¨ Pb : Eşdeğer alınan bitki yerel fiyatı,
¨ Pdünya : Eşdeğer alınan bitki dünya fiyatı
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
İncelemeye alınan sulama şebekelerinden Ege bölgesine ait olanların bitki deseni, ekim alanı, ürün verimleri, ürünlerin yerel fiyatları, toplam alan ve sulanan alan miktarları, sulama alanındaki bitki su gereksinimi ve net sulama suyu gereksinimlerinin tek bir yıla ait uygulama örneği Çizelge.1’de verilmiştir. Veriler, ağırlıklı olarak DSİ(1984-1996)’dan alınmış, sulama şebekesinde bitki su tüketimleri ve net sulama suyu gereksinimine yönelik hesaplamalarda ise, FAO(1992)’de önerilen “cropwat” bilgisayar proğramından yararlanılmış, proğramlamanın gereksindiği iklim verileri ise, DMİ(1984-1996)’dan alınmıştır. Ege bölgesi için, uygulama örneğindeki benzeri hesaplamalar 1984-1996 arası araştırma yılları ve incelemeye alınan sulama şebekeleri için yapılarak, araştırma parametreleri olarak hesaplamalarda kullanılmıştır. Uygulama örneğindeki işlem akışı izlenerek, önce sulama alanından sağlanan bitkisel brüt üretim değerleri saptanmış, daha sonra, bu değerin “sulama alanına sağlanan toplam su” ve “bitkiler tarafından sulama alanında tüketilen toplam su” değerlerine (miktarlarına-m3) oranlanmalarıylada birim su’yun sağladığı üretim değerleri bulunmuştur. Bu değerlerden Ege bölgesi sulama işletmelerine ait olanların, “Sulama şebekesine alınan birim suyun sağladığı brüt üretim değerleri” Çizelge.2’de, “Sulama alanında bitkiler tarafından kullanılan birim suyun sağladığı bürüt üretim değerleri” Çizelge.3’de verilmiştir.
Çizelge.2’nin incelenmesindende görüleceği gibi, değişik kaynaklardan şebekeye alınan suların sağladığı üretkenliklerin değerleri ; 0.13-0.77 US $/m3 arasında değişmektedir. Bu değerler; 1980’li yıllardaki düşüklüğe karşın, 1990’lı yıllarda artmıştır. Bu durumun saptanan nedeni, suyun etkili kullanımı ve pazar gereksinimlerine bağlı olarak da ekonomik getirisi yüksek ürünlere yönelinmesidir. Birim sudan en fazla yararı sağlıyan işletmeler, Alaşehir (0.51 US $/m3) ve Salihli-Adala (0.32 US $/m3) işletmeleridir ve sağladıkları üretim hasılaları bölge ortalamasından yüksektir. Bu işletmelerde önemli miktarlarda bağ alanları mevcuttur. Turgutlu (0.27 US $/m3), Manisa (0.17 US $/m3) ve Menemen (0.18 US $/m3) işletmelerinde ise, ekim desenindeki ana bitki pamuk’dur. Yapılan fiat analizlerinden üzüm’ün sağladığı hasılanın, pamuğun getirisine oranla daha yüksek olduğu bilinmektedir. Bölgede; tarımsal sulama amaçlı su miktarı genel olarak yeterli olmasına karşın, sulama suyunun yeterli ve etkili kullanılamadığı özellikle kurak dönemlerde, yeraltı suyu ve tahliye kanallarında tutulan sular, üretkenliğin sürdürülebilmesi amacıyla tarımsal sulamada önemli miktarlarda kullanılmıştır. Çizelge.2’deki değerlendirmeyi daha anlaşılabilir kılan görsel sunum Şekil.1’de verilmiştir.
Çizelge.3 ‘de, bitkiler tarafından kullanılan birim suyun sağladığı brüt üretim değerleri verilmiştir. Bu değerler, 0.17-0.61 US $/m3 arasında değişmektedir. Bu değerler; sulama alanından sağlanan brüt hasılanın, şebekeler için saptanan bitki su tüketimlerine(su miktarlarına) oranlanmasından bulunmaktadır. Verilerin incelenmesinden, en fazla brüt hasılanın, Alaşehir(0.44 US $/m3) ve Turgutlu(0.37 US $/m3) işletmelerinden sağlandığı, en düşük hasılanın ise, Manisa işletmesinden alındığı görülmektedir. Alaşehir işletmesindeki değerlerin yüksekliğinin başlıca nedenleri, bu işletmenin diğerlerinden farklı bir su kaynağından yararlanması, ve bitkilerin gereksindikleri suyu, çoğu devrede yeterli miktarda alabilmesi ve bu işletmede, bağ alanlarının daha fazla yer kaplamasıdır.Turgutlu işletmesindede, iyi bir su yönetimi ve bitki deseninde meyve ve sebzeciliğeciliğe olan yönelimin önemli etkenler olduğu söylenebilir. Bölgedeki sulamalarda özellikle son yıllarda aşırı su kullanımı yoktur. Su uygulamaları bitki su gereksinmelerine yakın yada denktir. Bölgenin su kaynakları açısından memba ve mansab’ı arasında bazı dengesizlikler görülmekteysede, sulanması öngörülen alanların tamamı gerek yüzey, gerekse yeraltı suyu kullanılarak sulanmaktadır. Çizelge.3’deki değerlendirmeyi daha anlaşılabilir kılan görsel sunum Şekil.2’de verilmiştir.
Şekil.3’de, Ege Bölgesi ve dünyanın değişik yerlerindeki bazı sulu tarım alanlarındaki “Sulama şebekesine alınan birim suyun sağladığı bürüt üretim değerleri” görülmektedir. Saptanan bu veriler, 0.04-0.66 US $/m3 arasında değişmektedir. Bu değerlerden, sulama suyunu en kötü kullanan işletmelerin sırasıyla, Chishtian-Pakistan (0.04 US $/m3 ), Mahi Kadana –Hindistan (0.07 US $/m3 ), Saldana-Kolombiya (0.12 US $/m3 ) ve Nile Delta (0.12 US $/m3 ) olduğu görülmektedir. Bu işletmelerden Chishtian-Pakistan, kurak bir iklim etkisindedir ve yıllık yağışı 200 mm’nin altındadır. Şebekede ana ürünler, pamuk ve çeltiktir. Molden vd.(1998)’den alınan verilere göre; sulama alanına alınan su, gereksinilenin 1.3 katıdır. Bu değerlerden anlaşılan, işletmenin gereksinilen suyun tamamını alabildiği, ilavetende %30 fazla su’da kullanıldığı anlaşılmaktadır. Yeterli suyun alınmasına rağmen birim su’dan sağlanan gelirin bu denli az olmasından çıkarılacak sonuçlar; ya suyun gereksinilen dönemde alınamaması yada düşük ürün verimi ve ekonomik olmuyan bir tarımsal işletme yönetimi olduğu düşünülebilir. Mahi Kadana-Hindistan işletmesi; yarı kurak bir iklim etkisindedir ve yıllık yağışı 800 mm’nin üstünde, yıllık buharlaşması 1800 mm’dir. Şebekede ana ürünler, çeltik, buğday, tütün, sorgum ve pamuk’dur. Molden vd.(1998)’den alınan verilere göre; sulama alanına alınan su, gereksinilenin 3 katıdır. Bu değerlerden anlaşılan, işletmenin gereksinilen suyun tamamını alabildiği, ayrıca fazladanda 2 katı su kullanıldığı anlaşılmaktadır. Oldukça aşırı bir su kullanımı var demektir. Bu denli suyun alınmasına rağmen birim su’dan sağlanan gelirin azlığı, fazla suyun kendi başına verim artırıcı bir etken olmadığının, diğer agronomik gereksinmelerin yeterince sağlanamadığınında bir göstergesidir. Benzeri şekilde; Saldana-Kolombiya ve Nile Delta işletmelerindede gereksinilenin sırasıyla 2.2 ve 1.6 katı fazla su alınmasına, ürün desenlerindeki çeşitliğe rağmen birim sudan sağlanan gelirler, oldukça düşüktür (0.12 US $/m3 ). Diğer bir söylemle suyun aşırı kullanıldığı, sudan ekonomik bir yarar sağlanamadığı anlaşılmaktadır. Suyun etkin kullanıldığı, dolayısıylada en fazla gelir sağlandığı işletmeler ise, sırasıyla, Alaşehir (0.66 US $/m3 ), Salihli (0.44 US $/m3 ), Muda-Malezye(0.38 US $/m3 ) ve Turgutlu (0.30 US $/m3 )’ sulamalarıdır. Saptanan bu değerlerden, Ege bölgesindeki sulamaların diğer ülke sulamalarına göre, oldukça başarılı oldukları, rahatlıkla söylenebilir. Bu durum, aynı zamanda, bölge sulamalarının iyi yönetildiğininde bir göstergesidir.
Şekil.4’ de; sulama alanlarında “bitkiler tarafından tüketilen birim suyun sağladığı (ETbitki) bürüt üretim değerleri” görülmektedir. Saptanan bu veriler, 0.05-0.53 US $/m3 arasında değişmektedir. Bu değerlerden, sulama suyunu en kötü kullanan işletmelerin sırasıyla, Chishtian-Pakistan (0.05 US $/m3 ), Mahi Kadana –Hindistan (0.06 US $/m3 ), Nile Delta (0.11 US $/m3 ) ve Saldana-Kolombiya (0.17 US $/m3 ) olduğu görülmektedir. Bu işletmelerden Chishtian-Pakistan, kurak bir iklim etkisindedir ve yıllık yağışı 200 mm’nin altındadır. Şebekede ana ürünler, pamuk ve çeltiktir. Molden vd.(1998)’den alınan verilere göre; sulama alanına alınan su, gereksinilenin 1.3 katıdır. Bu değerlerden anlaşılan, işletmenin yeterli suyu almasına rağmen birim su’dan sağlanan gelir oldukça düşüktür. Bu durum, şebekeye alınan suyun bitkiler tarafından kullanılmadığı, yada bitkiler tarafından kullanılan sudan fazlasının şebekeye alındığı anlamına gelir. Mahi Kadana-Hindistan işletmesi; yarı kurak bir iklim etkisindedir ve yıllık yağışı 800 mm’nin üstünde, yıllık buharlaşması 1800 mm’dir. Şebekede ana ürünler, çeltik, buğday, tütün, sorgum ve pamuk’dur. Molden vd.(1998)’den alınan verilere göre; sulama alanına alınan su, gereksinilenin 2.9 katıdır. Bu değerlerden anlaşılan, işletmenin gereksinilen suyun tamamını alabildiği, ayrıca fazladanda 1.9 katı su kullanıldığı anlaşılmaktadır. Oldukça aşırı bir su kullanımı var demektir. Suyun bu denli fazla alınmasına rağmen birim su’dan sağlanan gelirin azlığı, su’dan başka girdilerin yetersiz kaldığının dolaylı bir göstergesidir. Benzeri şekilde; Saldana-Kolombiya ve Nile Delta işletmelerindede gereksinilenin sırasıyla 2.9 ve 1.6 katı fazla su alınmasına, ürün desenlerindeki çeşitliğe rağmen bitkilerin kullandığı birim sudan sağlanan gelirler oldukça düşüktür (0.12 US $/m3 ). Suyun etkin kullanıldığı, dolayısıylada en fazla gelir sağlandığı işletmeler ise, sırasıyla, Alaşehir (0.53 US $/m3 ), Salihli (0.37 US $/m3 ), Alto Rio Lerma-Meksika (0.37 US $/m3 )’ sulamalarıdır. Saptanan bu değerlerden, Ege bölgesindeki sulamalarda etkili su kullanımı olduğunu, bitkilerin tüketimi için hazır bulundurulan su’dan en fazla yararın sağladığını ve aynı zamandada ekonomik bir su kullanımının gerçekleştirildiğini söyleyebiliriz.
4. SONUÇ VE ÖNERİLER
Ege bölgesi sulamaları, halen uyguladıkları su dağıtım düzenleri açısından, gereksinmeyi büyük oranda karşılamakta olup, etkilidir ve yakın gelecekteki gereksinmeyide karşılayabilir durumdadır. Bölgedeki sulamalarda özellikle son yıllarda aşırı su kullanımı yoktur. Su uygulamaları bitki su gereksinmelerine yakın yada denktir. Bölgede su kaynakları arasında memba ve mansab arasında bazı dengesizlikler görülmekteysede, sulanması öngörülen alanların tamamı gerek yüzey, gerekse yeraltı suyu kullanılarak sulanmaktadır.
Halen; uygulamadaki, DSİ ve Sulama Birlikleri ile Sulama Grupları arasındaki ilişkiler olumlu ve etkili olup, başka zorunlu etmenler olmadıkça önemli değişikliklere gerek yoktur. Dünyadaki örneklerine göre farklılıklar göstersede, kendi koşullarının başarılı birer uygulaması olan bu yapılanmalar; konu ile ilgili yabancı uzmanlarcada önemsenmiş, farklılıklarınıda ifade edebilmek için “Türk Modeli” olarak tanımlanmıştır (KHGM/IWMI,Araştırma projesi arşiv belgeleri). Ancak sulama birliklerinin yapısal ve yönetsel olarak başarılı olan bu yapılanmaları, yasal konumları açısından oldukça farklı düzenlemelerden etkilenmekte olup, yasalar karşısında birlikteliklerini sağlamak açısından yeni bir düzenlemeye gereksinim vardır.
Bölge sulamaları, şebekeye alınan ve bitkiler tarafından kullanılan birim su’ dan en fazla yararı sağlıyabilecek konumdadır. Tarımsal sulama uğraşında incelenen diğer ülkelerin sulamalarına göre oldukça iyi durumdadırlar. Bu durum; yeterli desteğin sağlanması koşulunda çok daha büyük başarılara da ulaşabileceklerinin bir göstergesidir.
5. YARARLANILAN KAYNAKLAR
ATIŞ, E., TALİM, M. 1995. Ege Bölgesi Sulama Yatırımlarının Bölge ve Tarım İşletmeleri Düzeyindeki Ekonomik Sonuçları. Tarımda Su Yönetimi ve Çiftçi Katılımı Simpozyumu, 5-7 Haziran 1995, Ankara, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Kongre Bildirisi, s 118-125
DMİ;1984-1996. Manisa Yöresi İklim Veri Kayıtları. DMİ Genel Müdürlüğü, Ankara
DSİ,1984-1996. Sulama Tesisleri Değerlendirme ve Mahsul Sayım Sonuç Raporları. DSİ Genel Müdürlüğü, Ankara.
FAO, 1992. Cropwat, A Computer Program for Irrigation Planning and Management. Irrigation and Drainage Program 46, FAO, Rome, Italy
GİRGİN, A., GEÇGEL, G., GÜL, S. 1999a. Gediz Havzasındaki Sulamaların Su Yönetimi Açısından Başarı Durumları. İzmir Su Kongresi, TMMOB İl Koordinasyon Kurulu, 4-5 Haziran, İzmir, Kongre Bildirisi, s 317-334
GİRGİN, A., GEÇGEL, G., GÜL, S. 1999b. Sulu Tarım Sistemlerindeki Başarıların Karşılaştırılmasında Kullanılan IWMI Gösterge Setinin Tanıtımı ve Değerlendirmenin Salihli (Adala) Sulama Şebekesine Uyarlanması. İzmir Su Kongresi, TMMOB İl Koordinasyon Kurulu, 4-5 Haziran, İzmir, Kongre Bildirisi, s 351-365
GİRGİN, A., GÜL, S., ÖZDER, E. 1999. Sulu Tarım Başarı Değerlendirmelerinde Yeni Bir Yaklaşım ve Değerlendirmenin Manisa-Turgutlu Sulama Şebekesine Uyarlanması. VII. Kültürteknik Kongresi, 11-14 Kasım 1999, Kapadokya, Kongre Bildirisi, s 81-92
KHGM/IWMI Gediz havzası ortak araştırma projesi arşiv belgeleri. Tarımsal Hidroloji Araştırma ve Eğitim Merkezi Menemen-İZMİR
MOLDEN,D.J., SAKTHIVADIVEL, R., PERRY, C.J., FRAITURE, C., KLOEZEN W.H. 1998. Indicators for Comparing Performance of Irrigated Agricultural Systems.International Water Manegement Institute, Research Report: 20, Colombo, Sri Lanka.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder