ÇİVRİL OVASI TUZLU-SODYUMLU VE BOR’LU TOPRAKLARININ ISLAHI İÇİN GEREKLİ YIKAMA SUYU VE ISLAH MADDESİ MİKTARI İLE ISLAH SÜRESİ

ÇİVRİL OVASI TUZLU-SODYUMLU VE BOR’LU TOPRAKLARININ ISLAHI İÇİN GEREKLİ YIKAMA SUYU VE ISLAH MADDESİ MİKTARI İLE ISLAH SÜRESİ

Atila GİRGİN         Metin SAATÇILAR         Müslüm BEYAZGÜL

ÖZ

Bu araştıma ; 1992-1993 yıllarında , Denizli-Çivril Ovasındaki  tuzlu-sodyumlu ve borlu toprakların iyileştirilebilmesi için gerekli ıslah maddesi ve yıkama suyu miktarı ile ıslah süresini saptamak amacı ile tesadüf blokları deneme deseninde üç yinelemeli olarak yürütülmüş ve 0.0-2.5-5.0-7.5-10.0 ton/dekar jips düzeyleri  araştırılmıştır.  Ova topraklarının çorak alanlarındaki eriyebilir tuzun ve borun % 70’inin yıkanabilmesi için, ıslahı düşünülen toprak derinliğinin sırası ile 7.9 ve 8.2 katı yıkama suyu verilmesi gerektiği saptanmıştır. Bu çalışmada; çok düşük olan toprak geçirgenliği nedeni ile değişebilir sodyumdaki hedeflenen azalışlar sağlanamamış ancak % 50’lerdeki bir iyilleşme ile yetinilmiştir. Ulaşılan aşama çoğu tarla bitkilerinin yetiştiriciliğine önemli bir katkı olarak görülmekte ise de, meyvecilik yönünden risklidir. Anahtar kelimeler; Tuzluluk, alkalilik, bor, jips, yıkama, arazi ıslahı

ABSTRACT

This exeperiment had been carried out  to determine gypsum and leaching requirement and the time of reclamation of saline, alkali and boron effected soils in DENİZLİ-Çivril plain. Leaching curves and equations for total  salts and boron, leaching equatıon to remove of exchangeable sodium, infiltration equations and curves were obtained and presented in this report. Keywords: Saline, alkali, boron, gypsum, leaching, reclamation
 
 

1. GİRİŞ

Ege Bölgesinin iç kesiminde bulunan ve geçit  iklim özelliklerine sahip olan Çivril Ovası, tarımsal potansiyel açısından oldukça verimli arazilere sahiptir. Ovada; tuzluluk, sodyumluluk ve borluluk gibi önemli toprak sorunları mevcuttur. Genel olarak, ışıklı gölüne yakın, ovanın düz ve drenaj yetersizliği bulunan kesimlerinde yaygın olarak görülen bu sorunların aşılması doğrultusunda yürütülebilecek  arazi ıslah çalışmalarına veri sağlamak amacı ile böyle bir çalışmaya gerek duyulmuş, 1992-1993 yılı uygulamaları ile deneme sonuçlandırılmıştır.

Benzeri araştırmalar bölgesel arazi ıslahı çalışmalarına katkı sağlamak amacı ile Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı diğer araştırma enstitülerinde de yürütülmektedir. Bu kapsamda olmak üzere Yıldırm (1980) Afyon ovasında, Yılmaz (1980) Konya ovasında, Mavi (1981) Bafra ovasında, Bahçeci (1984 a) Aksaray ovasında, Bahçeci (1984 b) Konya-Ereğli ovasında, Yarpuzlu ve Doğan (1986) Aşağı Seyhan ovasında, Özden ve Ören (1986) Iğdır ovasında, Saatçılar (1989) Salihli ve Söke ovalarında, Sönmez (1990) Aşağı Kızılırmak havzasında, Saatçılar (1991) Denizli Sarayköy ovasında yürüttükleri çalışmalarla anılan yörelerin sorunlu alanlarının iyileştirilebilmesi için gerekli ıslah kriterlerini saptamışlardır.
 

2. MATERYAL VE METOT

2.1  Materyal

Çivrli Ovası; Yukarı Büyük Menderes Havzası’nın menbaında; nehrin sağ sahilinde toplam 18 783 hektarlık bir sahayı kapsar.  Denizden yükseltisi 800-850 metredir. Etrafı dağlarla çevrili nispeten kapalı bir havza durumu arzeder. Güney-doğu’dan Dinar, güney-batı’dan Baklan ovaları ile komşudur (DSİ, 1969). Kışları ılık ve yağışlı, yazları sıcak ve kurak geçen Akdeniz iklimi ile kışları kar yağışlı ve soğuk, yazları sıcak geçen kara iklimi arasında bir geçit iklimi etkisindedir.  Çivril  İlçe Tarım Müdürlüğü ve  DSİ 21. Bölge Müdürlüğü  arşivlerinden sağlanan bazı iklimsel veriler şöyledir: Yıllık sıcaklık ortalaması 15.2  oC ve en sıcak ay temmuz dur (26.8 oC). Yıllık buharlaşma toplamı 1233 mm ve buharlaşmanın en fazla olduğu ay temmuz dur (220 mm). Nisbi nem ortalaması % 52.4  dür.  Yörenin yıllık yağış toplamı 426.1 mm olup, en yağışlı ay  70.9 mm ile aralık’dır.

Çivril Ovası toprakları  kökenleri itibari ile aluviyal olup, Büyük Menderes  nehri , Küfi çayı ve diğer yan dere ve yamaç sularının getirdiği taşıntı malzemelerin birikmesi sonucu oluşmuştur. Genel olarak derin profilli, ağır bünyeli, granüler yapıda orta ve hızlı geçirgenlikte,  organik  madde ve jipsce fakir, kireçce zengindirler. Yapılan incelemelerde 3 900 hektar arazi tuzluluk, alkalilik, tabansuyu ve düşük toprak geçirgenliği gibi  faktörlerin etkisi altında 5. sınıf (ıslaha muhtaç arazi) olarak sınıflandırılmıştır.  Bu sahaların 2 699 hektarında tuzluluk ve alkalilik, 980 hektarında yalnızca alkalilik, 21 hektar’ında yalnızca tuzluluk, 200 hektarında yüksek taban suyu  sorunu vardır (DSİ, 1969).

Denemenin yürütüldüğü toprağa ait bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri çizelge 2.1’de verilmiştir. Deneme yeri toprakları ağır bünyelidir. Hacim ağırlıkları 1.20-1.49 gr/cm3 arası değerlerdedir. Kireçce zengindir. Elektreki iletkenlikleri 4.28-13.93 mmhos/cm , değişebilir sodyum  % ‘si  46.17-75.72 , bor  kapsamları 0.96-10.85 ppm arasında değişmekte olup, tuzlu-sodyumlu ve borlu toprak özelliklerindedir.  Hakim katyonları sodyum, mağnezyum, kalsiyum, hakim anyonları ise sülfat, klorür ve bikarbonat tır.

Yıkamalarda Işıklı Gölü suyu kullanılmıştır. Bu suyun elektriki iletkenliği 380 micromhos/cm , pH’ı 7.68,  SAR’ı 0.48, RSC’i  0.0 olup,  kalite sınıfı T2A1 dir.

Denemede ıslah maddesi olarak Bandırma Gübre Sanayii  atığı jipsli materyal kullanılmış olup, jips içeriği % 98.3’dür.

2.2 Metot

Deneme; tesadüf blokları deseninde üç yinelemeli olarak yürütülmüştür.  Deneme konuları; 0.0 (tanık), 2.5-5.0-7.5-10.0 ton/dekar ıslah maddesi uygulamasıdır.  Denemede parsel ölçüleri ; 4 m x 4 m = 16 m2 ‘dir.  Yıkama suları parsellere 20 cm lik porsiyonlar halinde uygulanmıştır. Deneme süresince alınan toprak ve su örneklerinin analizlerinde ABD Tuzluluk Laboratuvar’ınca uygulanan Richards’ daki (l954) yöntemlerden yararlanılmıştır.

Tuzluluk yönünden değerlendirmede; her 20 cm’lik yıkama suyu uygulamasından sonra alınan toprak örneklerinin tuzluluk değerleri 0-20, 20-40, 40-60, 60-80, 80-100 cm toprak derinlikleri  ve toprak kat ortalamaları için saptanmış,  toprak tuzluluk değerinin yıkamadan önceki değerine göre %’ leri (C/Cox100) bulunmuştur. Yıkama eğrisini toprak derinliğinden bağımsız kılmak için toprakta başlangıca göre kalan tuzun yüzdesi, yıkama suyu derinliğinin toprak dertinliğine oranının bir fonksiyonu olarak değerlendirilmiştir (Dys/Dt). Daha sonra, değişik Dys/Dt oranlarına karşı (Y), C/Cox100 değerleri (X) hesaplanarak  bu iki değişken yardımı ile yıkama denklemi bulunmuş ve iki değişken  arasındaki logaritmik ilişki grafik halinde gösterilmiştir (Beyce, 1977).  Bor  yönünden değerlendirmelerde, ppm olarak saptanan bor değerleri tuzluluk yönünden yapılan değerlendirme esasları dikkate alınarak benzeri şekilde değerlendirilmiştir.

Sodyumluluk yönünden değerlendirmelerde ise; toprakta yükseltilen birim kalsiyum konsantrasyonuna karşılık değişebilir sodyum yüzdelerindeki azalma karşılaştırılarak aradaki ilişki bulunmuştur.

Islah süresi, parsellere uygulanan her 20 cm yıkama suyunun eklemeli değerlerine karşılık eklemeli zaman saat olarak hesaplanmıştır.  Eklemeli yıkama suyu (X) ile zaman (Y) arasındaki logaritmik ilişkinin denklemi bulunarak grafik halinde gösterilmiştir.  Denemede değişkenler arasındaki ilişkiyi saptamak için regresyon ve korelasyon analizlerinden yararlanılmıştır (Yurtsever, 1984).
 

3. BULGULAR VE TARTIŞMASI

3.1 Toplam Çözünebilir Tuzların Yıkanması

Toplam çözünebilir tuzlar, toprak örneklere ait saturasyon ekstraktının elektriki iletkenliklerinin  mmhos/cm olarak ölçülmesi ile bulunmuştur. Yıkamalar öncesi ve 40, 80, 120, 160 , 200, 240 cm yıkama suyu uygulamalarından sonra alınan örneklerin tuz  analiz değerleri 3 tekrar  ortalaması olarak Çizelge 3.1’de verilmiştir.   Bu çizelgeden yararlanarak 100 cm ‘lik toprak profilinin her 20 cm ‘si için verilen  tuzluluk değerlerinin  0-20, 0-40, 0-60, 0-80, 0-100 cm toprak derinlikleri için ortalamaları alınmıştır. Bu şekilde oluşturulan veriler Çizelge 3.2 ‘de,  başlangıca göre toprakta kalan tuz yüzdeleri Çizelge 3.3’de verilmiştir.

Yıkama uygulaması sonrası 0-20, 0-40, 0-60, 0-80, 0-100 cm toprak katları itibari ile başlangıca göre tuzluluktaki azalmalar sırası ile % 49.1, % 34, % 33.7, % 39.2, % 31.5 olarak saptanmıştır.

Yıkama eğrisini toprak derinliğinden bağımsız kılmak için  toprakta başlangıca göre kalan tuzun yüzdesi,  yıkama suyu miktarının (Dys) toprak derinliğine (Dt) oranının fonksiyonu olarak değerlendirilmiştir.  Çizelge 3.3’ deki  yıkama suyu miktarı (Dys)toprak derinliği (Dt) ile toprakta başlangıca göre kalan tuzun  % si (C/Cox100) değerlerinden yararlanılarak toplam çözünebilir tuz yıkama denklemi;   Dys/Dt= 23.355e-0.0361  (C/Cox100)  olarak bulunmuş ve yıkama eğrisi Şekil 3.1’ de verilmiştir.Çizelge 3.1 Yıkamalardan önce ve belirtilen yıkamalardan sonra toprak tuzluluğu

Çizelge 3.2 Yıkamadan önce ve belirtilen yıkamalardan sonra toprağın değişik derinliklerindeki tuzluluk

Çizelge 3.3 Yıkamalardan sonra başlangıca göre değişik toprak katlarında kalan tuz’un  % ‘leri

Şekil 3.1 Başlangıca göre toprakta kalan tuz %’sinin yıkama suyunun toprak derinliğine oranı ile ilişkisi

3.2 Bor Yıkanması

Yıkamalar öncesi ve 40, 80, 120, 160, 200, 240 cm yıkama suyu uygulamalarından sonra alınan toprak örneklerine ait bor değerlerinin üç tekrarının ortalaması olarak alınan değerleri Çizelge 3.4’de verilmiştir.  Bu çizelgeden yararlanılarak  100 cm lik toprak profilinin her 20 cm’si için verilen bor değerlerinin 0-20, 0-40, 0-60, 0-80 ve 0-100 toprak derinlikleri için ortalamaları alınarak, bu şekilde sağlanan değerler Çizelge 3.5’de , başlangıca göre toprakta kalan bor %’leri Çizelge 3.6’da verilmiştir.  Çizelge 3.5 ve 3.6’da görüldüğü gibi 240 cm yıkama suyu uygulamasından sonra  0-20, 0-40, 0-60 cm toprak katlarından önemli oranda bor yıkanması sağlanmış,  daha alt katlarda ise bu oran oldukça sınırlı kalmıştır.  Bu durumun geçirimsiz bir alt katmanın varlığından ileri geldiği düşünülmelidir.  240 cm yıkama suyu uygulamasından sonra başlangıçtaki çözünebilir bor’un 0-20 cm de % 67.3’ü, 0-40 cm de % 72.5 ‘i,  0-60 cm de % 60.4’ü , 0-80 cm de  % 45.0’ı , 0-100 cm de % 19.4’ü yıkanmıştır.

Çizelge 3.6’daki  yıkama suyu miktarı  (Dys),toprak derinliği i(Dt) ile toprakta başlangıca göre kalan  bor’un % si (B/Box100) değerlerinden yararlanılarak  toplam çözünebilir bor yıkama denklemi;  Dys/Dt= 17.142 e -0.0249 (B/Box100)  olarak saptanmış ve bor yıkama eğrisi Şekil 2 ‘de verilmiştir.

Çizelge 3.4 Yıkamalardan önce ve belirtilen yıkamalardan sonra toprakta kalan bor miktarları

Çizelge 3.5 Yıkamalardan önce ve belirtilen yıkamalardan sonra toprağın değişik derinliklerinde kalan bor miktarları

Çizelge 3.6 Yıkamalardan sonra başlangıca göre  toprak katlarında kalan bor  % leri

Şekil 3.2 Bor yıkama eğrisi

3.3 Değişibilir Sodyum Fazlasının Giderilmesi

Toprak profilinin 100 cm derinliğine kadar yıkama öncesi ve 80,160 ve 240 cm yıkama suyu uygulamaları sonrasında değişebilir Na+ değerleri ve değişik jips düzeylerinde yıkamaların topraktaki değişebilir Na+ %’lerine etkileri Çizelge 3.7’de, deneme konularında belirli yıkama düzeylerinde giderilen değişebilir Na+ miktarları Çizelge 3.8’de verilmiştir. Çizelge 12’de görüldüğü gibi toplam 240 cm yıkama suyu uygulamasından sonra ıslah maddesi uygulanan tüm parsellerin 0-20 cm toprak katmanında  DSY 15 ve bu düzeyin altına düşürülebilmesine karşın, diğer katmanlarda bu hedefe ulaşılamamıştır. Ancak başlangıca göre önemli oranlarda iyileşmeler sağlanmıştır. Çizelge 3.8’deki verilerin incelenmesinden de görüleceği gibi tanık konuda DSY hedeflenen düzeylere indirilememesine karşın 0-100 cm toprak katmanında yaklaşık 4 Ton/dekar jips’e eşdeğer bir ıslah gerçekleştirlmiştir.

Konulara uygulanan jips miktarları bir değişken, yıkamalardan sonra elde edilen değerlerden yararlanılarak hesaplanan jips miktarları ikinci bir değişken olarak ele alınmış ve bu iki değişken arasındaki ilişki  Şekil 3.3’de abak şeklinde gösterilmiştir. Bu eğriler ile; araştırma bölgesinde jips gereksinim denklemi ile bulunan kuramsal jips miktarlarının uygulamaya aktarılması gereken jips miktarlarına dönüşümü sağlanmaktadır.

Çizelge 3.7 Denizli-Çivril tuzlu-sodyumlu ve borlu topraklarında yıkamaların değişik jips düzeylerinde topraktaki değişebilir sodyum miktarına ve değişebilir sodyum yüzdelerine etkileri

Çizelge 3.8 Denizli-Çivril tuzlu-sodyumlu ve borlu topraklarında yıkamaların değişik jips düzeylerinde topraktaki değişebilir sodyum miktarına etkileri

Şekil 3.3 Araştırma yeri topraklarında 240 cm yıkama suyu ile ulaşılan ıslah ve hesapla bulunan jips miktarları

3.4  Yıkama Süresinin Saptanması

Deneme yeri topraklarının geçirgenlikleri oldukça düşüktür.  Islah maddesi uygulanan konularda geçirgenlik biraz artış göstersede bu iyileşme oldukça sınırlıdır.  Konulara göre saptanan eklemeli infiltrasyon eğrileri Şekil 3.4’ de verilmiştir.  Uygulama konularına ait yıkama süresi denklemleri ise şöyledir:

Islah Maddesi                Konu                          Yıkama Süresi Denklemi

0.0    ton/da                       A                       Tc=8.5447 Ic1.1012     r= 0.9981  2.5    ton/da                      B                       Tc=4.3267 Ic 1.0383    r= 0.9956  5.0    ton/da                      C                       Tc=3.6542 Ic1.0339    r= 0.9854  7.5    ton/da                      D                       Tc=3.9173 Ic0.9973    r= 0.9886 10.0   ton/da                      E                       Tc=5.3292 Ic0.9266    r= 0.9939
 

Şekil 4 Araştırma konularına ait eklemeli inflitrasyon eğrileri

4. SONUÇ VE ÖNERİLER

4.1 Sonuçlar

Araştırma sonucunda aşağıdaki tuz ve bor yıkama denklemleri bulunmuştur.

Tuz Yıkama Denklemi; Dys/Dt= 23.355 e-0.0361(C/Cox100)

Bor Yıkama Denklemi; Dys/Dt= 17.142 e-0.0249(B/Box100)

0-100 cm toprak derinliğindeki tuzlarının % 70’inin yıkanabilmesi için Şekil 3.1’den de görüleceği  gibi ıslahı düşünülen toprak derinliğinin 7.9 katı, 0-100 cm toprak derinliğindeki bor’un % 70’inin  yıkanabilmesi içinde Şekil 3.2‘den de görüleceği gibi 8.2 kat’ı yıkama suyu verilmelidir.

Islah maddesi uygulanan parsellerde ıslahın kuramsal olarak üst sınırı kabul edilen % 15  DSY (ESP)  düzeyine 0-20 cm lik üst toprak katında ulaşılabilmesine karşın diğer katmanlarda bu hedefe ulaşılamamıştır.  Ancak başlangıca göre % 50 ve daha fazla oranlarda değişebilir sodyum giderilmesi sağlanmıştır.

Ayrıca ,tanık parsel de sadece 240 cm yıkama suyu uygulaması ile 100 cm lik toprak derinliğinde yaklaşık 4 ton/da jips’e eşdeğer bir ıslah gerçekleştirilken, bu miktar 2.5 ton/da jips uygulamasında 8 ton/da jips’e eşdeğerdir.

Şekil 3.4’deki eğrilerin incelenmesinden de görüleceği gibi deneme yeri topraklarının geçirgenlikleri oldukça düşüktür.  Bu durum ıslahın ilerlemesini engelleyen, ıslah süresinin uzamasına neden olan önemli bir kısıtlayıcı unsurdur.  Uygulanan ıslah maddesi ve yıkamalar toprak geçirgenliğini artırmış ise de bu düzey yeterli değildir.

4. 2 Öneriler

Yöredeki sorunlu alanların iyileştirilebilmesi için  önerebilecek uygulamalar  aşağıdaki gibi  sıralanabilir :

-Periyodik derin toprak işleme -4-7 ton/da çiftlik gübresi -0-90 cm toprak derinliğinin jips içeriği düşük ise,kimyasal ıslah maddesi uygulaması -Bitkili ve bitkisiz şartlarda yıkama -3-3.5 m.derinliğe kadar toplayıcı drenler -Islah yıkamaları sırasında geçici-sığ-açık dren sistemi -Kapalı ve açık drenaj -Riper çekilerek toprak altı gevşetilmesi

Geçirgenliği oldukça düşük olan bu tip topraklarda,  gerek yıkama zorlukları , gerekse ıslah ekonomisi düşünülerek ,  değişebilir sodyumun daha alt düzeylere düşürülmesine çalışmak yerine, bu tip arazilerde; erişilen sodyum düzeylerine toleranslı  bitkilere, örneğin yem bitkileri (yonca-tırfıl vb.) , buğday, arpa, şeker pancarı  vb.  yetiştiriciliğine yönelmek daha uygun olacaktır.  Özellikle bor’un kritik düzeyleride dikkate alınarak meyvecilikten kaçınmak gereklidir.

4.3 Uygulamacı için örnek çözüm

Islahı düşünülen bir arazinin bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri aşağıda verilmiştir. Gerekli ıslah maddesi ve yıkama suyu miktarları ne olmalıdır?

Toprak derinliği Tuzluluk   Bor   K.D.K. DSY    Hacim Ağırlığı        (cm)           (mmhos/cm) (ppm)  (me/100 g)           (gr/cm3)         0-20           5.751  3.90    26.53 45.10  1.20       20-40           4.433  9.69    29.58 85.10  1.23       40-60           7.881  2.66    16.33 57.10  1.21       60-80           8.512  4.84    20.41 75.80  1.24     80-100           5.190           11.05    29.59 90.80  1.19
 

Bölge için araştırma ile bulunan tuz ve bor yıkama denklemleri sırasiyle şöyledir;

Tuz yıkama denklemi: Dys/Dt=23.355e -0.0361(C/Cox100)

Bor yıkama denklemi: Dys/Dt=17.142e -0.0242(B/Box100)

Hedeflenen tuz değeri C=4 mmhos/cm, Bor değeri B=2 ppm’dir.Co ve Bo değerleri ise yukardaki Tablo değerleri olup başlangıç değerleridir. Tablo verileri formüllerde yerine konularak tuz ve bor için gerekli yıkama suyu miktarları bulunur.

Dt Co     C/Cox100 Dys/Dt       Dys/DtxDt (cm) (mmhos/cm) 20 5.751      69.55  1.90    38.00 cm 40 5.751+4.433/2=5.092    78.55  1.37    54.80 cm 60 5.751+4.433+7.881/3=6.022   66.43  2.12  172.20 cm 80 5.751+4.433+7.881+8.512/4=6.644  60.20  2.66 212.80 cm 100 5.751+4.433+7.881+8.512+5.190/5=6.353 62.96  2.41 241cm

Bulguları yorumlamak gerekirse 100 cm toprak derinliğindeki tuzluluğu giderebilmek için 241 cm yıkama suyu gerekmektedir. Aynı hesaplamalar bor yıkamaları için yapılırsa; Dt Bo     B/Box100 Dys/dt  Dys/DtxDt (cm) (ppm) 20 3.90     51.28  4.78  95.60 cm 40 3.90+9.69/2=6.795   29.43  8.24  329.60 cm 60 3.90+9.69+2.66/3=5.417  36.92  6.84  410.40 cm 80 3.90+9.69+2.66+4.84/4=5.273 37.93  6.67  533.60 cm 100 3.90+9.69+2.66+4.84+11.05/5=6.428 31.11 7.90  790.00 cm

Bulguları yorumlamak gerekirse, 100 cm toprak derinliğindeki bor’luluğu giderebilmek için 790 cm yıkama suyu uygulamak gerekir.

Sodyumluğun giderilmesi:

Literatür bilgileri ışığında DSY’nin 10’un altına düşürülmesi önerilmektedir. Ancak araştırmada, hedeflenen bu değere ulaşılamamıştır. Değerlendirmeler çoğu tarla bitkileri tarımının yapılabileceği DYS’nin 30 olduğu düzey için yapılmıştır.

Jips gereksinim denklemi ile; deneme yeri toprağının katmalar itibari ile jips gereksinimleri hesaplanarak eklenik jips değerleri bulunur. Bu değerler ile Şekil 3.3.’deki kalibrasyon eğrilerinden yararlanılarak uygulanması gerekli jips değerleri bılunur.

JG=(860x10-6) (AtxDtxA) (Dsyb-Dsys/100) (K.D.K.)

JG=Jips gereksinimi (Ton/dekar), At=Hacim ağırlığı (gr/cm3), Dt=Toprak derinliği (cm), A= Alan (m2), Dsyb=Başlangıçtaki değişebilir sodyum yüzdesi , Dsys=Hedeflenen değişebilir sodyum yüzdesi, K.D.K.=Katyon değişim kapasitesi (me/100 g)

Eklenik Değerler Toprak JG  Toprak  JG  Kalibrasyon Eğrisinden Derinliği   Derinliği    jips miktarı (cm)            (Ton/da) (cm)  (Ton/da)  (Ton/da) 0-20  0.827  0-20  0.827   0.000 20-40  3.448  0-40  4.275   1.910 40-60  0.921  0-60  5.196   2.940 60-80  1.994  0-80  7.190   2.940 80-100 3.682  0-100  10.827        -

Bu değerlendirmelerden ise, 0-80 cm toprak katmanındaki DSY’ni 30’un altına düşürmek için 2.940 Ton/dekar ıslah maddesi uygulaması ile araziden jips gereksinim denklemi ile bulunan 7.190 Ton/dekar jips’e eşdeğer bir ıslah sağlanacağı görülür. Diğer bir söylemle arazide mevcut doğal jips 4.250 Ton/dekar’lık bir jips tasarrufu sağlıyor demektir.
 

5.KAYNAKLAR

BAHÇECİ,İ. 1984 a. Aksaray ovası tuzlu sodyumlu ve borlu topraklarının ıslahı için gerekli yıkama suyu ve ıslah maddesi miktarı ile ıslah süresi. Köy Hizmetleri Arş. Ens. yayını, 97/79, Konya. BAHÇECİ,İ. 1984 b. Konya-Ereğli ovası tuzlu, sodyumlu ve borlu topraklarının ıslahı için gerekli yıkama suyu ve ıslah maddesi miktarı ile ıslah süresi. Köy Hizmetleri Konya Arş.Ens. yayını, 115/89, Konya. BEYCE, Ö. 1977. Türkiye’nin bazı sulama devolopman alanlarındaki tuzlu ve sodyumlu topraklarında yıkama suyu ve  slah  maddesi  miktarının  saptanması  üzerine bir araştırma. Köy Hizmetleri Ankara  Arş.Ens. yayını, 44/25, Ankara. ÇİVRİL İLÇE TARIM MÜDÜRLÜĞÜ, 1993. İlçe Tarım Müdürlüğü iklim kayıtları. Çivril-Denizli. DSİ, 1969.  Yukarı Menderes projesi Çivril-Baklan ovaları planlama drenaj raporu. DSİ  Genel  Müdürlüğü  I zmir   Bölge  Müdürlüğü  Etüd  Raporu  No  :  17-2-17, Proje No : 0701 İzmir. DSİ, 1993. DSİ 21.Bölge Müdürlüğü  iklim kayıtları  (arşiv belgesi).  Aydın . Mavi,A. 1981. Bafra ovasındaki tuzlu toprakların ıslahı için gerekli yıkama suyu miktarı ve yıkama süresi. Köy Hizmetleri Samsun Arş.Ens. yayını, 11/9,Samsun. Özden,D.M. ve ÖREN,E. 1986. Iğdır ovası tuzlu, sodyumlu ve borlu topraklarının ıslahı için gerekli jips ihtiyacı, yıkama suyu miktarı ve yıkama süresinin saptanması. Köy Hizmetleri Erzurum Arş.Ens. yayını,12/9, Erzurum. RİCHARDS, L.A.  1954. Diagnosis  and improvement of saline and alkali soils. U.S.Dep. of Agr., Handbook 60, USA. SAATÇILAR.H.M. 1989. Salihli ve Söke ovalarında Bandırma Gübre Sanayii atığı jipsli materyalin çorak toprakların ıslahında kullanılma olanakları. Köy Hizmetleri Menemen Arş.Ens.yayını, 152/96,Menemen. SAATÇILAR.H.M. 1991. Denizli-Sarayköy ovasında doğal jips içeren tuzlu, sodyumlu toprakların ıslahı için gerekli yıkama suyu miktarı ve yıkama süresi. Köy Hizmetleri Menemen Arş.Ens. yayını, 175/116,Menemen. SÖNMEZ.B. 1990. Aşağı Kızılırmak havzası tuzlu-sodyumlu topraklarının ıslahı için gerekli ıslah maddesi ve yıkama suyu miktarı ile yıkama süresi. Toprak ve Gübre Arş.Ens. yayını,158/87, Ankara. YARPUZLU,A. ve DOĞAN,D. 1986. Aşağı Seyhan ovası tuzlu-sodyumlu topraklarının ıslahı için gerekli jips, yıkama suyu miktarı ve yıkama süresi.Köy Hizmetleri Tarsus Arş.Ens.yayını,116/66,Tarsus. YILDIRIM,B. 1980. Afyon ovası tuzlu-sodyumlu ve borlu topraklarının ıslahı için gerekli jips ve yıkama suyu miktarı ile yıkama süresi. Köy Hizmetleri Eskişehir Arş.Ens. yayını,166/125, Eskişehir. YILMAZ,T. 1980. Konya ovası tuzlu ve borlu alivüyal topraklarının ıslahı için gerekli yıkamasuyu miktarı ve yıkama süresinin saptanması. Köy Hizmetleri Konya Arş.Ens. yayını,63/49,Konya. YURTSEVER, N.  1984  Deneysel istatistik Metotlar. Toprak ve Gübre Arş.Ens.yayını No: 121/56 Ankara.